Steeds meer mensen kiezen niet alleen voor een tuin met bloemen en planten, maar creëren ook een plek voor een moestuin en fruitbomen. Voor je het weet eet je groenten en fruit uit eigen tuin. Wat is er leuker en lekkerder! Veel werk? Valt reuze mee. Als je je een beetje verdiept in hoe je een fruitboom snoeien kunt, en dat een of twee keer per jaar doet, heb je voor je het weet een geweldige appel-, peren- of kersenoogst.
Fruitbomen geven een moestuin direct allure, maar dat vraagt wel om de juiste aanpak. Het verzorgen van jonge fruitbomen is anders dan van oudere fruitbomen. Daarom is het goed je in die verschillen te verdiepen. Er is ook nog verschil in de aanpak van de snoei bij de verschillende soorten van fruitbomen.
-Jonge en oudere fruitbomen
-Pitvruchtbomen en steenvruchtbomen
Oudere fruitbomen hebben hun vorm al gevonden en moet je vooral jaarlijks onderhouden, jonge fruitbomen kun je nog vormen door ze jaarlijks zo te snoeien dat ze gezond blijven en goede vruchten geven.
Oude fruitbomen snoeien
Oude fruitbomen noemen we hier nog even apart omdat dat om een andere en vooral spannende manier van snoeien vraagt. Je kunt zo’n boom door middel van goed snoeien als het ware een verjongingskuur geven. Haal alle dode, zieke en oude takken weg en kort de dikke basistakken in. Hierdoor wordt de hergroei gestimuleerd. Het lijkt alsof je de boom helemaal kaal haalt, en het is een hele stap, maar uiteindelijk zal het vruchthout zich hierdoor vernieuwen en gaat de boom opnieuw groeien. Bij appel- en perenbomen is dit vaak goed te doen. Andere vruchtbomen zijn gevoeliger. Dat onderscheid tussen appelbomen en bijvoorbeeld kersenbomen, ofwel tussen pit- en steenvruchtbomen noemen we hieronder.
Zoals gezegd zijn er pitvrucht- en steenvruchtbomen. Pitvruchtbomen zijn appel – en perenbomen. Pruimen, perziken, kersen en abrikozen zijn steenvruchtbomen. Net als kastanje-, walnoot- en amandelbomen dat zijn.
Wanneer fruitbomen snoeien
Fruitbomen worden in de zogenoemde rusttijd gesnoeid of na de oogst. Voor pitvruchtbomen is dat de periode tussen november en eind februari. Maar aangeraden wordt om vanaf januari te snoeien als het om bijvoorbeeld appel- en perenbomen gaat. Liefst bij droog weer en het mag niet vriezen. De andere vruchtbomen, de steenvruchtbomen, worden na de oogst gesnoeid. In het najaar.
Snoeien pitvruchtbomen
-januari, februari, maart
-droog weer
-boven de 0 graden
Snoeien steenvruchtbomen
-april, mei, juni, juli, september
-net na de bloei in mei
-net na de pluk in augustus
Pitvruchtbomen: appel- en perenbomen
-Oudere bomen onderhouden
Bij oudere pitvruchtbomen worden dode takken, kruisende takken en waterloten (snelgroeiende twijgen waar geen vruchten aan groeien) en verticale scheuten weggesnoeid. Kijk af en toe van een afstandje naar de boom om te zien of de kroon ervan mooi open blijft. Dat zorgt voor licht, lucht en water dat bij alle delen van de boom kan komen. De zijtakjes kunnen worden teruggesnoeid tot drie ogen.
-jonge bomen in de vorm snoeien
Bij jonge pitfruitbomen is het belangrijk niet alleen de kroon open te houden, maar zo te snoeien dat een aantal takken de basis gaan vormen. Die keuze kan nu nog gemaakt worden. Snoei bijvoorbeeld de top altijd terug. Dat geeft de boom de mogelijkheid meer in de breedte te groeien. Takken die naar beneden groeien haal je weg. De takken moeten als een waaier de ruimte in groeien.
Steenvruchtbomen
-perzik en nectarinebomen
Snoei oude en dode takken weg en let er ook op dat takken die elkaar kruisen vrij worden gemaakt.
-pruimenbomen
Zijn de pruimen geoogst dan is het tijd om de pruimenboom te snoeien. Geef de boom ongeveer twee weken de tijd bij te komen, het is een gevoelige boom. Daarna kunnen grote takken die afwijken van de vorm worden weggesnoeid. Kleine takken kun je laten zitten. Blijf zo ver mogelijk bij de stam vandaan met snoeien.
-kersenbomen
Wees voorzichtig met het snoeien van deze bomen. Ze zijn heel gevoelig voor ziekten. Als je dan toch wat wegsnoeit, zoals takken die van de boomkruin afwijken, laat dan het liefst altijd een stompje staan. Zie dat als een soort bescherming. Loze takken, waar geen vruchten aan groeien, kunnen wel helemaal teruggesnoeid worden.
Notenbomen
-walnootbomen, amandelbomen en kastanjebomen hoeven in principe niet gesnoeid te worden. Deze bomen reguleren hun eigen vorm en zorgen zelf dat ze voldoende licht en lucht krijgen.
Snoeien van fruitbomen
- Samenvattend gaat snoeien als volgt:
- snoei op het juiste moment
- dood en kruisend hout wegsnoeien
- houd de kroon van de boom luchtig
- zorg dat de boom in evenwicht blijft bij de groei
- haal scheuten van de stam weg
- zorg voor een evenwicht tussen groeihout en vruchthout
Als je eenmaal de hoofdtakken hebt geselecteerd zal de boom zich daarop vormen. Als de snoeitijd is aangebroken kijk je eerst naar die hoofdtakken. Wat je weghaalt is niet echt verdwenen, maar stimuleert juist de groei. Snoei de hoofdtakken ruim een kwart terug tot vlak boven een knop. Alle nieuwe zijtakken kunnen teruggesnoeid worden tot op drie tot zes knoppen, daar komen later de vruchten aan.
-Bloemknoppen en bladknoppen
Als je veel vruchten wenst, zou je zoveel mogelijk de bloemknoppen moeten laten zitten. Het verschil met bladknoppen is dat ze verder van de tak afstaan en wat groter zijn.
Laagstam fruitbomen snoeien
Een ander onderscheid tussen fruitbomen wordt gemaakt naar aanleiding van de hoogte van zo’n fruitboom. De meest voorkomende boom bij telers zijn de laagstamfruitbomen. Ze kunnen immers heel wat fruit opleveren, alhoewel je dat in eerste instantie van zo’n kleine boom niet zou verwachten. In particuliere tuinen passen laagstam fruitbomen ook prima. De laagstam bomen hebben meestal een stam die niet hoger is dan vijftig centimeter. Ze kunnen echter wel tussen de twee en vier meter hoog worden. Als zo’n laagstamboompje lekker in de zon staat kan deze flink veel fruit voortbrengen. Dat maakt zo’n kleine boom behoorlijk zwaar, daarom worden laagstam fruitbomen de eerste twee jaren nog ondersteund met een boompaal.
Aangeraden wordt om de laagstam fruitbomen twee keer per jaar te snoeien. Dat is niet moeilijk want je kunt er meestal goed bij. Snoei de boom een keer in de zomer en een keer in de winter. In de winter snoei je de kruislings groeiende takken weg, en de in de zomer is het vooral belangrijk er goed op te letten dat alle delen van de boom voldoende zonlicht krijgen. Dan worden de lange takken ingekort of weggesnoeid.
Lei fruitbomen snoeien
Lei fruitbomen groeien ofwel vrij in de ruimte of tegen een muur. In dat laatste geval krijgt de boom veel warmte van de muur terug wat goed is voor de groei van de boom. Leifruit opkweken ontstond met name in de negentiende eeuw in chique tuinen in Frankrijk, maar tegenwoordig tref je ze overal. Het voordeel is dat er weinig ruimte voor zo’n boom of meerdere bomen nodig is. Met een minimum tussenruimte van twee tot twee en een halve meter kunnen er meerdere leibomen naar elkaar worden geplaatst. In principe kan het op allerlei grondsoorten.
In veel tuinen tref je lei fruitbomen aan. De vorm van deze bomen geeft ook de huidige moderne tuin allure. Vaak worden dit soort bomen in een rij geplaatst zodat het als het ware een hoge heg vormt. Deze lei fruitbomen vragen wel om een gerichte snoei. Ook dit kan, net als bij de andere (pit)vruchtbomen tussen november en februari worden gedaan.
De onderste takken mogen behoorlijk dit worden. Hoe hoger de takken in de boom, hoe lichter ze moeten zijn. De onderste takken gaan ook meer de breedte in, dan de bovenste. Daardoor ontstaat die typische vorm van de boom. Maar wil je dat anders, bijvoorbeeld alle zijtakken even lang, dan kan dat ook. Kwestie van snoeien in de juiste vorm.
Haal bij het snoeien in ieder geval de omhoog groeiende takken weg. Dit zijn de waterloten die om veel energie vragen en weinig tot geen knoppen dragen. En houd met de snoei rekening met de vorm van de boom zoals hier eerder omschreven.
Probeer deze takken goed te herkennen, want er zijn ook zogenoemde sporen. Dat zijn kortere takken die zich snel uitbreiden als een waaier. Dit zijn takjes die je moet laten zitten omdat ze het jaar daarop de vruchten zullen dragen. Ze hebben ook meer knoppen dan de eerdergenoemde loten.
De stam houd je zo hoog als je wilt. Wordt deze te hoog, dan snoei je deze terug. Nu we het toch over die top hebben; hoe eerder je daar groeiende takjes weghaalt, hoe meer de boom in de breedte zal groeien.
De takken die in de breedte groeien, vormen de basis van de boom en worden gesteltakken genoemd. Snoei ze gewoon terug als je meent dat ze te lang worden. Je kunt zoveel dwarstakken creëren als je wenst, maar het is belangrijk dat er voldoende ruimte tussen de takken zit zodat er genoeg zonlicht bij kan komen.
Als een tak niet meer te buigen is, kun je deze weghalen en zorgen voor een nieuwe tak.
Fruitbomen leren snoeien
Bovenstaande omschrijvingen laten zien dat het niet moeilijk is om fruitbomen te leren snoeien. Het gaat in stappen. Doe je dat in de wintermaanden dan is de takkenstructuur goed zichtbaar. Doe je dit in het voorjaar, dan mag je de meeste groei verwachten naar aanleiding van het snoeien. De boom zal vrij snel erna gaan uitlopen.
Nog even kort de te nemen stappen bij het snoeien:
Stap 1
Kijk goed naar de vorm van de boom en pas daar je snoeien op aan.
Stap 2
Beschadigde dode takken haal je altijd weg.
Stap 3
Kruisende takken haal je altijd weg.
Stap 4
Fijne takken die de luchtige groei van de boom in de weg staan, haal je eveneens weg.
Stap 5
Als de boom erg vol zit, haal je ruim een kwart van de takken weg. Vooral de takken die recht omhoog groeien. Zorg altijd dat de boom een evenwicht heeft en deze luchtig door kan groeien.
Stap 6
Haal takken weg die uit de stam groeien.
Stap 7
Groeischeuten kun je voor 2/3 weghalen. Dat zorgt voor de meeste ‘groeireactie’.
Cursus fruitbomen snoeien
- bij kwekerijen
- landelijke cursussen
- online cursussen
- workshops
- online filmpjes
Er worden op veel plaatsen, bij kwekerijen en door bijvoorbeeld IVN natuur educatie, snoeicursussen gegeven. Ook online tref je cursussen aan. Algemene tuincursussen besteden ook vaak aandacht aan het snoeien van fruitbomen. Met een juiste cursus en goed gereedschap, een scherpe snoeischaar en boomzaag, onderhoud je op een juiste manier zelf je fruitbomen. Soms biedt een workshop ook al genoeg kennis om je eigen fruitbomen te leren snoeien.
Dit heb je nodig om zorgvuldig te snoeien:
- snoeizaag
- takkenschaar
- snoeischaar
Snel weten hoe je fruitbomen moet snoeien? Dan biedt YouTube uitkomst. Er zijn online veel filmpjes op YouTube te vinden met duidelijke instructies. Naast algemene informatie, kom je ook dan een heel eind.
